14 sierpnia 2025 roku przyjechaliśmy na wizję lokalną do Jedwabnego w powiecie łomżyńskim. Naszym celem był Pomnik „Ziemia nie kłamie” (składający się z głazów z tablicami informacyjnymi), który stoi na prywatnej działce tuż obok pomnika mordu, który wydarzył się 10 lipca 1941 roku – „Mogiła – Pomnik pomordowanych Żydów w Jedwabnem” i znajdującego się po przeciwnej stronie drogi polnej (ul. Krasickiego), żydowskiego kirkutu czyli cmentarza żydowskiego w Jedwabnem.
Miejsce Pomnik Prawdy „Ziemia nie kłamie” składa się z alei edukacyjnej z ośmioma wielotonowymi kamieniami, na których umieszczono tablice informacyjne w językach: polskim i angielskim. Centralnym elementem jest ósmy, 17-tonowy obelisk stylizowany na Pomnik Prawdy, upamiętniający ofiary zbrodni z lat 1939-1945. Planowana jest także całoroczna placówka z wystawą zdjęć, pamiątek oraz salą na prelekcje i projekcje filmowe. Wizualnie to ścieżka żwirowa z rzędem dużych głazów wyposażonych w stalowe płyty i ponumerowanych od pierwszego do ósmego, otoczonych polami i łąkami. Tuż przed ścieżką posadowiono iglicę z polska flagą narodową, którą widać z daleka. Przy wejściu na teren umieszczono tablicę informacyjną o monitorowaniu terenu a także o osobie odpowiedzialnej za pomnik (klauzula RODO). Za pomnikiem posadowiono maszt z kamerami monitorującymi teren. Pomnik jest nie ogrodzony, zapewniając wszystkim łatwy i szeroki dostęp.
Pod kamieniem numer osiem: Pomnikiem Prawdy, upamiętniającym ofiary zbrodni z lat 1939-1945 zapaliliśmy razem z polskimi patriotami znicze pamięci od Polskiej Fundacji Nauki, Kultury i Sztuki.
Osobą odpowiedzialną za pomnik, a zarazem właścicielem działki jest redaktor Wojciech Sumliński.
Wojciech Sumliński, urodzony w 1969 r. w Warszawie, psycholog i dziennikarz śledczy, absolwent Wydziału Psychologii Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
„Ziemia nie kłamie”
„Ziemia nie kłamie” – takiego zwrotu użyła Dr hab. Małgorzata Grupa, uzupełniając, że ziemia nie kłamie, ziemia nie ma poglądów politycznych, ona po prostu skrywa prawdę. Prof. Małgorzata Grupa prowadziła badania archeologiczne w 2001 roku w Jedwabnem, w miejscu stodoły gdzie dokonano mordu na Żydach z Jedwabnego. Prof. dr hab. Andrzej Kola kierował tymi pracami. Badania przerwano decyzją ministra Lecha Kaczyńskiego, oficjalnie z powodu „względów religijnych” (zakaz naruszania spokoju zmarłych w judaizmie). Prace trwały łącznie dwa tygodnie. Ekshumacja w Jedwabnem odbyła się w dniach od 24 maja do 4 czerwca 2001 roku.
Dr hab. Małgorzata Grupa (ur. 17. 10. 1958 r. w Toruniu) studiowała archeologię ze specjalnością konserwacja zabytków archeologicznych. Od 1982 roku jest pracownikiem Pracowni Dokumentacji i Konserwacji Zabytków Archeologicznych Instytutu Archeologii UMK w Toruniu, gdzie prowadzi działalność naukową i dydaktyczną. Doktoryzowała się na tej uczelni w 2003 roku, a habilitowała w roku 2013.
Prof. dr hab. Andrzej Kola, urodzony 17 stycznia 1940 r. w Toruniu, swoją działalność naukowo-badawczo-dydaktyczną realizował na macierzystym UMK w Toruniu. Od 1990 r. kierował Zakładem Archeologii Podwodnej UMK, zaś w latach 1999 – 2002 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Nauk Historycznych na tym uniwersytecie. Jego zainteresowania badawcze obejmują archeologię średniowiecza, archeologię podwodną oraz archeologię zbrodni, zwłaszcza z czasów II wojny światowej.
Lech Aleksander Kaczyński (ur. 18 czerwca 1949 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polski polityk i prawnik. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2005–2010. Brat bliźniak Jarosława Kaczyńskiego. Działacz opozycji politycznej w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Senator I kadencji oraz poseł na Sejm I i IV kadencji. 14 czerwca 2000 został powołany przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego na urząd ministra sprawiedliwości połączonego ze stanowiskiem Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w rządzie Jerzego Buzka, stając się następcą Hanny Suchockiej. Stanowisko to zajmował do 5 lipca 2001. W lipcu 2001 roku stanowisko Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej (połączone wówczas z funkcją Ministra Sprawiedliwości) sprawowały dwie osoby w związku ze zmianą, która nastąpiła 5 lipca:
Do 4 lipca 2001 roku: Lech Kaczyński (kadencja od 12 czerwca 2000 do 5 lipca 2001).
Od 5 lipca 2001 roku: Stanisław Iwanicki (kadencja do 19 października 2001).
Tablice na kamieniach ścieżki edukacyjnej
Kamień Nr 1
Tekst po polsku:
„W XIV, XV I XVI WIEKU ŻYDZI UCIEKALI Z EUROPY ZACHODNIEJ, GDZIE ICH PRZEŚLADOWANO I TAK DOTARLI DO GRANIC RZECZYPOSPOLITEJ. DOPIERO W TOLERANCYJNEJ POLSCE ZNALEŹLI BEZPIECZNE MIEJSCE, GDZIE MOGLI KULTYWOWAĆ SWOJĄ KULTURĘ I TRADYCJE. NAJBARDZIEJ RZETELNA INFORMACJA O TYCH WYDARZENIACH ZACHOWAŁA SIĘ W ZAPISKACH MOJŻESZA ISSERLESA, KTÓREGO POLSKI KRÓL ZYGMUNT STARY MIANOWAŁ W 1547 ROKU RABINEM GENERALNYM GMIN ŻYDOWSKICH WOJEWÓDZTWA KRAKOWSKIEGO. RABIN ISSERLES ZOSTAWIŁ PISMA W KTÓRYCH ODNOTOWUJE, ŻE 'W POLSCE NIE MA NIENAWIŚCI WOBEC ŻYDÓW, JAK W NIEMCZECH I OBY TAK ZOSTAŁO AŻ DO KOŃCA ŚWIATA.'”
English:
„FROM THE 14TH TO THE 16TH CENTURY, JEWS FLED WESTERN EUROPE, WHERE THEY WERE PERSECUTED, AND EVENTUALLY REACHED THE BORDERS OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH. ONLY IN TOLERANT POLAND DID THEY FIND A SAFE PLACE WHERE THEY COULD CULTIVATE THEIR CULTURE AND TRADITION. THE MOST RELIABLE INFORMATION ABOUT THESE EVENTS WAS PRESERVED IN THE WRITINGS OF MOSES ISSERLES, WHOM THE POLISH KING SIGISMUND THE OLD APPOINTED IN 1547 AS THE CHIEF RABBI OF THE JEWISH COMMUNITIES IN THE KRAKÓW VOIVODESHIP. RABBI ISSERLES LEFT WRITINGS IN WHICH HE NOTED THAT 'IN POLAND THERE IS NO HATRED TOWARDS JEWS, AS THERE IS IN GERMANY, AND MAY IT REMAIN SO UNTIL THE END OF THE WORLD.'”
Kamień Nr 2
Tekst po polsku:
„NA PRZESTRZENI DZIEJÓW W KOEGZYSTENCJI POLAKÓW I ŻYDÓW POJAWIAJĄ SIĘ JEDNAK PIERWSZE RYSY. DWIE NACJE ŻYJĄ NA JEDNEJ ZIEMI, ALE NIE RAZEM. ŻYDZI CHCIELI ŻYĆ WEDŁUG WŁASNYCH KANONÓW I NIE PRZYJEŻDŻALI DO POLSKI, BY SIĘ ASYMILOWAĆ. NIE TO JEDNAK OKAZUJE SIĘ PRZYCZYNĄ NAJWIĘKSZYCH NAPIĘĆ. W WYNIKU ROZBIORÓW, POLSKA W 1795 ROKU NA 123 LATA ZNIKA Z MAPY EUROPY. TO, CO DLA POLAKÓW JEST NIEWYOBRAŻALNĄ TRAGEDIĄ, DLA WIELU ŻYDÓW OKAZUJE SIĘ ŹRÓDŁEM ZADOWOLENIA. W OCZACH POLAKÓW TAKA POSTAWA TO JAWNA ZDRADA. PRZEZ CAŁY OKRES ROZBIORÓW, TYLKO 1,5 PROCENT LUDNOŚCI ŻYDOWSKIEJ MIESZKAJĄCEJ W POLSCE POPARŁO POLSKIE POWSTANIA NIEPODLEGŁOŚCIOWE – I TO SĄ WYLICZENIA ŻYDOWSKICH HISTORYKÓW.”
English:„OVER THE CENTURIES, HOWEVER, THE COEXISTENCE OF POLES AND JEWS BEGAN TO SHOW ITS FIRST CRACKS. TWO NATIONS LIVED ON THE SAME LAND, BUT NOT TOGETHER. JEWS WANTED TO LIVE ACCORDING TO THEIR OWN LAWS AND THEY SOUGHT TO PRESERVE THEIR OWN TRADITIONS AND IDENTITY RATHER THAN ASSIMILATE. HOWEVER, THIS ALONE WAS NOT THE PRIMARY SOURCE OF TENSION. AS A RESULT OF THE PARTITIONS, POLAND DISAPPEARED FROM THE MAP OF EUROPE FOR 123 YEARS IN 1795. WHAT WAS AN UNIMAGINABLE TRAGEDY FOR POLES WAS PERCEIVED BY SOME OF THEM AS INDIFFERENCE OR EVEN SATISFACTION ON THE PART OF CERTAIN JEWISH COMMUNITIES. IN THE EYES OF POLES, SUCH AN ATTITUDE WAS SEEN AS OUTRIGHT BETRAYAL. THROUGHOUT THE PERIOD OF THE PARTITIONS, ONLY 1.5 PERCENT OF THE JEWISH POPULATION IN POLAND SUPPORTED THE POLISH INDEPENDENCE UPRISINGS – AND THIS FIGURE COMES FROM JEWISH HISTORIANS.”
Kamień Nr 3
Tekst po polsku:
„W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM — PO ODZYSKANIU PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI W 1918 ROKU — NAJWIĘKSZA NA ŚWIECIE MNIEJSZOŚĆ ŻYDOWSKA, MIESZKAJĄCA W POLSCE, POD OSŁONĄ LIGI NARODÓW ZAKŁADAŁA SZKOŁY Z WYKŁADOWYM HEBRAJSKIM. JEDNOCZEŚNIE ŻYDZI WYKLUCZYLI NAUKĘ JĘZYKA POLSKIEGO — JĘZYKA KRAJU, W KTÓRYM ŻYLI. W EFEKCIE, PRZED WYBUCHEM II WOJNY ŚWIATOWEJ, 80 PROCENT POLSKICH ŻYDÓW NIE ZNAŁO JĘZYKA POLSKIEGO. MÓWILI W JIDYSZ, ŻYLI W SWOIM ŚWIECIE, SWOJEJ RELIGII, SWOICH BIZNESÓW. W TYM CZASIE WIELU ŻYDÓW JAWNIE SYMPATYZOWAŁO Z KOMUNIZMEM UTOŻSAMIANYM Z WROGIMI POLSCE SOWIETAMI. TO TEŻ POLAKOM I ŻYDOM NIE POMOGŁO W ZBLIŻENIU.”
English:
„IN THE INTERWAR PERIOD — AFTER POLAND REGAINED INDEPENDENCE IN 1918 — THE WORLD’S LARGEST JEWISH MINORITY, LIVING IN POLAND, UNDER THE PROTECTION OF THE LEAGUE OF NATIONS, ESTABLISHED HEBREW-LANGUAGE SCHOOLS. AT THE SAME TIME, MANY JEWISH SCHOOLS CHOSE NOT TO INCLUDE POLISH IN THEIR CURRICULUM — THE LANGUAGE OF THE COUNTRY IN WHICH THEY LIVED. AS A RESULT, BEFORE THE OUTBREAK OF WORLD WAR II, 80 PERCENT OF POLISH JEWS DID NOT SPEAK POLISH. THEY SPOKE YIDDISH, LIVED IN THEIR OWN WORLD, THEIR OWN RELIGION, THEIR OWN BUSINESSES. DURING THIS TIME, MANY JEWS OPENLY SYMPATHIZED WITH COMMUNISM, IDENTIFIED WITH THE SOVIET UNION, POLAND’S ENEMY. THIS, TOO, DID NOT HELP BRING POLES AND JEWS CLOSER TOGETHER.”
Kamień Nr 4
Tekst po polsku:
„PRZED WYBUCHEM II WOJNY ŚWIATOWEJ, POLSKA RZUCIŁA SIĘ W WIR NADRABIANIA STRACONEGO CZASU I W SPOSÓB WZORCOWY NADROBIŁA WIĘKSZOŚĆ OPÓŹNIEŃ WYNIKAJĄCYCH ZE 123 LAT NIEWOLI I I WOJNY ŚWIATOWEJ. RÓWNOLEGLE DO ROZWOJU GOSPODARCZEGO POŁOŻONO NACISK NA ROZWÓJ ARMII I WYCHOWANIE MŁODZIEŻY. W EFEKCIE, GDY SĄSIEDZI POLSKI PODDAWALI SIĘ BEZ WALKI ZNÓW ROSNĄCYM W SIŁĘ NIEMCOM, POLSCY PRZYWÓDCY PRZYPOMNIELI ŚWIATU, ŻE JEST TYLKO JEDNA RZECZ W HISTORII LUDZI I NARODÓW, KTÓRA JEST BEZCENNA: TĄ RZECZĄ JEST HONOR. II WOJNA ŚWIATOWA, NAJKRWAWSZY KONFLIKT W DZIEJACH RODZAJU LUDZKIEGO, ROZPOCZYNA SIĘ OD ATAKU NIEMCÓW NA POLSKĘ – Z BESTIALSTWEM JAKIEGO W TYSIĄCLETNIEJ HISTORII POLACY NIE DOŚWIADCZYLI JESZCZE NIGDY. 17 DNI PÓŹNIEJ NA POLSKĘ RUSZAJĄ SOJUSZNICY NIEMCÓW – SOWIECI. LICZNI ŻYDZI WITAJĄ ICH TAK, JAK 150 LAT WCZEŚNIEJ WITALI ZABORCÓW, KTÓRZY NA 123 LATA ZNIEWOLILI POLSKĘ. IV ROZBIÓR POLSKI STAJE SIĘ FAKTEM.”
English:
„BEFORE THE OUTBREAK OF WORLD WAR II, POLAND MADE DETERMINED EFFORTS TO REBUILD AND MADE EXEMPLARY PROGRESS IN RECOVERING FROM 123 YEARS OF SUBJUGATION AND WORLD WAR I. ALONGSIDE ECONOMIC DEVELOPMENT, GREAT EMPHASIS WAS PLACED ON STRENGTHENING THE ARMY AND EDUCATING YOUTH. AS A RESULT, WHILE POLAND’S NEIGHBORS SURRENDERED WITHOUT RESISTANCE TO THE RESURGENT POWER OF GERMANY, POLISH LEADERS REMINDED THE WORLD THAT THERE IS ONLY ONE THING IN THE HISTORY OF PEOPLE AND NATIONS THAT IS PRICELESS: THAT THING IS HONOR. WORLD WAR II, THE BLOODIEST CONFLICT IN HUMAN HISTORY, BEGAN WITH A GERMAN ATTACK ON POLAND – WITH A SAVAGERY NEVER BEFORE EXPERIENCED IN A THOUSAND YEARS OF POLISH HISTORY. SEVENTEEN DAYS LATER, GERMANY’S ALLIES THE SOVIETS INVADED POLAND AS WELL. NUMEROUS JEWS WELCOMED THEM, JUST AS THEY HAD WELCOMED THE PREVIOUS PARTITIONING POWERS 150 YEARS EARLIER, WHO HAD ENSLAVED POLAND FOR 123 YEARS. THE FOURTH PARTITION OF POLAND BECAME A REALITY.”
Kamień Nr 5
Tekst po polsku:
„WSZCZYNAJĄC WOJNĘ Z POLSKĄ I TYM SAMYM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, NIEMCY MIELI PLAN ZAGŁADY ŻYDÓW. OSTATECZNE ROZWIĄZANIE 'KWESTII ŻYDOWSKIEJ’ POSTANOWILI ZACHOWAĆ JEDNAK W TAJEMNICY I ODŁOŻYĆ NA PÓŹNIEJSZY CZAS. WMÓWILI MIESZKAJĄCYM W POLSCE ŻYDOM, ŻE NIE PROWADZĄ WOJNY Z NIMI, TYLKO Z POLAKAMI. ŻYDZI MIELI PRZETRWAĆ ZA MURAMI GETT, KTÓRYCH BUDOWĘ SAMI MIELI SFINSOWAĆ. W EFEKCIE, W OKRESIE MIĘDZY NIEMIECKĄ AGRESJĄ NA POLSKĘ W 1939 I NA ZWIĄZEK RADZIECKI W 1941, NA TERENACH POLSKICH OKUPOWANYCH PRZEZ NIEMCÓW, ŻYDZI CIESZYLI SIĘ UZYSKANEJ – JAK UWIERZYLI – AUTONOMII I ŻYLI Z NIEMCAMI W SYMBIOZIE.”
English:
„IN LAUNCHING A WAR AGAINST POLAND AND THEREBY STARTING WORLD WAR II, GERMANY HAD A PLAN FOR THE EXTERMINATION OF THE JEWS. HOWEVER, THEY DECIDED TO KEEP THE 'FINAL SOLUTION’ OF THE 'JEWISH QUESTION’ SECRET AND POSTPONED ITS IMPLEMENTATION. IN THE INITIAL STAGES, SOME JEWS BELIEVED THE GERMANS WERE TARGETING ONLY POLES. JEWS WERE TO SURVIVE BEHIND THE WALLS OF GHETTOS, THE CONSTRUCTION OF WHICH THEY THEMSELVES HAD TO FINANCE. AS A RESULT, BETWEEN THE GERMAN INVASION OF POLAND IN 1939 AND THE ATTACK ON THE SOVIET UNION IN 1941, IN THE GERMAN-OCCUPIED AREAS OF POLAND, JEWS BELIEVED THEY HAD GAINED SOME AUTONOMY AND, FOR A TIME, COEXISTED WITH THE GERMAN ADMINISTRATION.”
Kamień Nr 6
Tekst po polsku:
OPISUJĄC BUDOWĘ MURU WOKÓŁ DZIELNICY ŻYDOWSKIEJ W WARSZAWIE, ŻYDOWSKI KRONIKARZ EMANUEL RINGELBLUM NAPISAŁ: „TO ZAMKNIĘTA DZIELNICA MIESZKANIOWA, KTÓRA BĘDZIE ZAOPATRYWANA PRZEZ MAGISTRAT W ARTYKUŁY ŻYWNOŚCIOWE”. INNY ŻYDOWSKI HISTORYK HENRYK MAKOWER DODAWAŁ: „MIELIŚMY WIĘC POWÓD DO RADOŚCI, BO NAM DALI TAKIE DUŻE I ŁADNE GETTO W ŚRÓDMIEŚCIU”. PAMIĘTNIKI ADAMA CZERNIAKOWA – BURMISTRZA GETTA WARSZAWSKIEGO – ZWRACAŁY UWAGĘ NA PODOBNE ASPEKTY RELACJI NIEMIECKO-ŻYDOWSKICH, A WYNIKAJĄCE Z NICH WNIOSKI BYŁY WSTRZĄSAJĄCE, JAK TE Z ARCHIWUM RINGELBLUMA: WŁADZA NIEMIECKA STANOWIŁA ZASTĘPSTWO POLSKIEJ – JAK PO WYBORACH, A NIE PO PRZEGRANEJ WOJNIE. TO POLACY BYLI PIERWSZYMI OFIARAMI NIEMIECKICH OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH – W TYM W AUSCHWITZ. MORDOWANI NA ULICACH, ROZSTRZELIWANI W LASACH, GINĘLI TYSIĄCAMI KAŻDEGO DNIA. GDY POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ TRWAŁA MARTYROLOGIA POLAKÓW, WE WSCHODNIEJ CZĘŚCI OKUPOWANEJ POLSKI TYSIĄCE ŻYDÓW JAWNIE KOLABOROWAŁO Z SOWIETAMI. DLA POLSKICH MIESZKAŃCÓW TYCH TERENÓW BYŁA TO SZOKUJĄCA ODMIANA, BO PRZED WOJNĄ SPOŁECZNOŚCI POLSKA I ŻYDOWSKA ŻYŁY ZGODNIE – TAK, JAK W JEDWABNEM.
English:
DESCRIBING THE CONSTRUCTION OF THE WALL AROUND THE JEWISH DISTRICT IN WARSAW, JEWISH CHRONICLER EMANUEL RINGELBLUM WROTE: “THIS IS A CLOSED RESIDENTIAL DISTRICT THAT WILL BE SUPPLIED WITH FOOD BY THE CITY COUNCIL.” ANOTHER JEWISH HISTORIAN, HENRYK MAKOWER, ADDED: “AT THE TIME, THIS WAS SEEN BY SOME AS A REASON FOR RELIEF, BECAUSE THEY GAVE US SUCH A LARGE AND BEAUTIFUL GHETTO IN THE CITY CENTER.” THE DIARIES OF ADAM CZERNIAKÓW – MAYOR OF THE WARSAW GHETTO – DREW ATTENTION TO ASPECTS OF GERMAN-JEWISH RELATIONS, AND THE RESULTING CONCLUSIONS WERE JUST AS SHOCKING AS THOSE FROM THE RINGELBLUM ARCHIVE: GERMAN AUTHORITY REPLACED THE POLISH ONE – AS IF THEY HAD BEEN DEMOCRATICALLY CHOSEN, RATHER THAN IMPOSED BY CONQUEST. IT WAS THE POLES WHO WERE THE FIRST VICTIMS OF GERMAN CONCENTRATION CAMPS – INCLUDING AUSCHWITZ. MURDERED IN THE STREETS, EXECUTED IN FORESTS, THEY DIED BY THE THOUSANDS EVERY DAY. WHILE POLES SUFFERED UNDER THE GERMAN OCCUPATION, IN THE EASTERN PARTS OF OCCUPIED POLAND, THERE WERE DOCUMENTED INSTANCES OF JEWISH COLLABORATION WITH THE SOVIETS. FOR THE POLISH INHABITANTS OF THOSE REGIONS, THIS WAS A SHOCKING REVERSAL, AS BEFORE THE WAR, POLISH AND JEWISH COMMUNITIES HAD LIVED IN PEACE – AS IN JEDWABNE.
Kamień Nr 7
Tekst po polsku:
WOJNA ZMIENIŁA WSZYSTKO. PO ZAJĘCIU WSCHODNIEJ POLSKI PRZEZ SOWIETÓW, ŻYDZI PRZEJĘLI FUNKCJE ADMINISTRACYJNE I JAKO ZNAJĄCY MIEJSCOWE REALIA DENUNCJOWALI POLSKICH PATRIOTÓW, WYWOŻONYCH NASTĘPNIE I MORDOWANYCH PRZEZ SOWIETÓW. DOPIERO NAPAŚĆ NIEMCÓW NA ZWIĄZEK RADZIECKI ZAHAMOWAŁA TE REPRESJE. 22 CZERWCA 1941 NIEMCY UDERZYLI NA SOWIETÓW – SWOICH SOJUSZNIKÓW – I WTEDY SPADŁY MASKI. ZABIJALI ŻYDÓW TAK, JAK WCZEŚNIEJ ZABIJALI POLAKÓW – MILIONAMI. NIEMCY OPRACOWALI PLAN, KTÓREGO CELEM BYŁO „OCZYSZCZENIE” ZAPLECZA FRONTU Z SOWIECKICH URZĘDNIKÓW – W WIĘKSZOŚCI ŻYDÓW. DOWODY I RELACJE ŚWIADKÓW ZADAJĄ KŁAM TWIERDZENIOM O POLSKIM SPRAWSTWIE MORDU NA ŻYDACH W JEDWABNEM 10 LIPCA 1941 ROKU. W RZECZYWISTOŚCI, ZBRODNI TEJ DOKONAŁ NIEMIECKI ODDZIAŁ PACYFIKACYJNY POD DOWÓDZTWEM HERMANNA SCHAPERA.
English:
THE WAR CHANGED EVERYTHING. AFTER THE SOVIETS TOOK OVER EASTERN POLAND, JEWS ASSUMED ADMINISTRATIVE ROLES AND, KNOWING THE LOCAL REALITIES, DENOUNCED POLISH PATRIOTS, WHO WERE THEN DEPORTED AND MURDERED BY THE SOVIETS. ONLY THE GERMAN ATTACK ON THE SOVIET UNION HALTED THESE REPRESSIONS. ON JUNE 22, 1941, GERMANY TURNED AGAINST ITS ALLY, THE SOVIET UNION, AND THE MASKS FELL. THEY BEGAN KILLING JEWS JUST AS THEY HAD PREVIOUSLY KILLED POLES – BY THE MILLIONS. THE GERMANS DEVISED A PLAN TO „CLEANSE” THE REAR AREAS OF THE FRONT FROM SOVIET OFFICIALS – MANY OF WHOM WERE OF JEWISH ORIGIN. ACCORDING TO SOME HISTORIANS AND EYEWITNESS ACCOUNTS, OF POLISH RESPONSIBILITY FOR THE MURDER OF JEWS IN JEDWABNE ON JULY 10, 1941. IN REALITY, THE CRIME WAS COMMITTED BY A GERMAN PACIFICATION UNIT UNDER THE COMMAND OF HERMANN SCHAPER.
Kamień Nr 8
Tekst po polsku:
ŻEBY ZROZUMIEĆ LEGENDĘ O „POLSKIEJ ZBRODNI” W JEDWABNEM, TRZEBA ZACZĄĆ OD OKRESU, GDY MIT SIĘ RODZIŁ. PRZEZ 6 LAT, POLSCY ŻOŁNIERZE WALCZYLI Z NIEMCAMI NA FRONTACH II WOJNY ŚWIATOWEJ. W EFEKCIE WALKI I STRASZLIWEJ OKUPACJI ZGINĄŁ CO 6 MIESZKANIEC POLSKI – TO 4 RAZY WIĘCEJ, NIŻ ŁĄCZNE STRATY WSZYSTKICH ZACHODNICH ALIANTÓW: WIELKIEJ BRYTANII, FRANCJI I STANÓW ZJEDNOCZONYCH. STRAT MATERIALNYCH PONIESIONYCH PRZEZ POLSKĘ NIE DA SIĘ PORÓWNAĆ Z NICZYM. KONIEC WOJNY NIE BYŁ POLSKIM ZWYCIĘSTWEM. POZOSTAWIENI PRZEZ SOJUSZNIKÓW NA ŁASCE SOWIETÓW, POLACY BYLI MORDOWANI PRZEZ WIELE NASTĘPNYCH LAT. WIELU OPRAWCÓW, KTÓRZY PRZYBYLI TU NA SOWIECKICH CZOŁGACH, BYŁO ŻYDAMI – W POLSKICH MUNDURACH.
W TAMTYM CZASIE JEDNYM Z CELÓW STALINA I KOMUNISTÓW, W DUŻEJ CZĘŚCI O ŻYDOWSKIM RODOWODZIE, BYŁO PREZENTOWANIE POLSKI, JAKO KRAJU ANTYSEMICKIEGO – ŚWIAT MIAŁ UWIERZYĆ W NAZISTOWSKI WIZERUNEK POLAKÓW I ZAPOMNIEĆ O POLSCE. SPRAWA JEDWABNEGO DO TEJ NARRACJI NADAWAŁA SIĘ IDEALNIE. TAK ZRODZIŁA SIĘ LEGENDA O POLAKACH-MORDERCACH ŻYDÓW. FAŁSZYWA NARRACJA TLIŁA SIĘ WIELE LAT. JAK NAPISAŁ NORMAN FINKELSTEIN, AMERYKAŃSKI HISTORYK ŻYDOWSKIEGO POCHODZENIA, AUTOR TERMINU „PRZEDSIĘBIORSTWO HOLOCAUST”, BYŁ TO WSTĘP DO OGRABIENIA POLSKI, GDZIE ŻYDÓW MIESZKAŁO NAJWIĘCEJ I GDZIE WRAZ Z UPADKIEM KOMUNIZMU POJAWIŁY SIĘ KUSZĄCE MOŻLIWOŚCI. OSTATNI KROK, KTÓRY ODMIEŃIŁ SPOSÓB PATRZENIA NA POLSKĄ HISTORIĘ I TERAŹNIEJSZOŚĆ: WYPROMOWANA NA CAŁY ŚWIAT KSIĄŻKA JANA TOMASZA GROSSA PT. „SĄSIEDZI”. O „POLSKIEJ ZBRODNI” W JEDWABNEM, JAKO SYMBOLU RZEKOMEGO POLSKIEGO NAZIZMU. SZANSĘ NA ODKŁAMANIE FAŁSZYWEJ NARRACJI STANOWIŁA ROZPOCZĘTA W 2001 ROKU EKSHUMACJA, ALE POD NACISKIEM ŚRODOWISK ŻYDOWSKICH PRZERWANO JĄ I NIE POZWOLONO DOKOŃCZYĆ – AŻ DO TEGO MOMENTU…
DROGI PRZECHODNIU, TU KOŃCZY SIĘ TA OPOWIEŚĆ, CHOĆ TAK NAPRAWDĘ MOŻE DOPIERO SIĘ ZACZYNA, BO NIEKIEDY KONIEC BYWA POCZĄTKIEM – TYLKO, ŻE W DANEJ CHWILI O TYM NIE WIEMY. CHCIELIŚMY CI OPOWIEDZIEĆ TĘ HISTORIĘ, BO TAK NAPRAWDĘ, JAKO LUDZIE I JAKO NARÓD MAMY JEDYNIE SWOJĄ HISTORIĘ. NIE WIEMY CO ZDARZY SIĘ JUTRO, ALE BEZ WZGLĘDU NA TO, CO PRZYNIESIE LOS, WIEDZ, ŻE NIGDY NIE BĘDZIESZ SAM. BĘDĄ Z TOBĄ CI, KTÓRZY ODESZLI NA DŁUGO PRZED NASZYM PRZYBYCIEM I KTÓRZY W CHWILI PRÓBY POWRÓCĄ. BO TAK JEST ZAWSZE, KIEDY DUCH ZMARŁYCH OCALAJE W PAMIĘCI ŻYJĄCYCH.
English:
TO UNDERSTAND THE MYTH OF THE ‘POLISH CRIME’ IN JEDWABNE, ONE MUST LOOK TO THE PERIOD WHEN THIS MYTH WAS BORN. FOR SIX YEARS, POLISH SOLDIERS FOUGHT THE GERMANS ON THE FRONTS OF WORLD WAR II. AS A RESULT OF THE FIGHTING AND THE HORRIFIC OCCUPATION, EVERY SIXTH POLISH CITIZEN WAS KILLED – FOUR TIMES MORE THAN THE COMBINED LOSSES OF ALL WESTERN ALLIES: BRITAIN, FRANCE, AND THE UNITED STATES. THE MATERIAL LOSSES POLAND SUFFERED ARE INCOMPARABLE. THE END OF THE WAR WAS NOT A POLISH VICTORY. ABANDONED BY THEIR ALLIES TO THE MERCY OF THE SOVIETS, POLES WERE MURDERED FOR MANY MORE YEARS, SOME OF THOSE WHO ENFORCED SOVIET RULE IN POLAND WERE JEWS, NOW SERVING IN THE NEW COMMUNIST APPARATUS.
AT THAT TIME, ONE OF STALIN’S AND THE COMMUNISTS’ GOALS – MANY OF WHOM WERE OF JEWISH ORIGIN – WAS TO PORTRAY POLAND AS AN ANTI-SEMITIC COUNTRY. THE WORLD WAS MEANT TO BELIEVE IN A NAZI IMAGE OF POLES AND FORGET ABOUT POLAND, AND THE JEDWABNE AFFAIR FIT PERFECTLY INTO THAT NARRATIVE. THUS, THE LEGEND OF POLES AS MURDERERS OF JEWS WAS BORN. THIS FALSE NARRATIVE SMOLDERED FOR MANY YEARS. AS NORMAN FINKELSTEIN, A JEWISH-AMERICAN HISTORIAN AND AUTHOR OF THE TERM “THE HOLOCAUST INDUSTRY” WROTE, IT WAS THE PRELUDE TO THE PLUNDERING OF POLAND, WHICH, TOGETHER WITH THE LARGEST PRE-WAR JEWISH POPULATION AND AFTER THE FALL OF COMMUNISM, PRESENTED THE GREATEST OPPORTUNITIES. THE FINAL STEP THAT CHANGED THE WAY POLISH HISTORY AND IDENTITY WERE PERCEIVED WAS THE GLOBALLY PROMOTED BOOK BY JAN TOMASZ GROSS, NEIGHBORS, ABOUT THE “POLISH CRIME” IN JEDWABNE, PRESENTED AS A SYMBOL OF ALLEGED POLISH NAZISM. A CHANCE TO CHALLENGE THIS FALSE NARRATIVE WAS THE EXHUMATION THAT BEGAN IN 2001, BUT UNDER PRESSURE FROM JEWISH GROUPS, IT WAS HALTED AND NEVER COMPLETED – UNTIL NOW.
DEAR VISITOR,
THIS STORY ENDS HERE, THOUGH PERHAPS IT IS ONLY JUST BEGINNING. FOR SOMETIMES THE END IS ONLY A BEGINNING – THOUGH WE DO NOT YET KNOW IT AT THE TIME. WE WANTED TO TELL YOU THIS STORY, BECAUSE TRULY, AS PEOPLE AND AS A NATION, WE HAVE ONLY OUR HISTORY. WE DO NOT KNOW WHAT TOMORROW WILL BRING, BUT WHATEVER FATE MAY COME, KNOW THAT YOU WILL NEVER BE ALONE. WITH YOU WILL BE THOSE WHO DEPARTED LONG BEFORE OUR ARRIVAL AND WHO, IN THE MOMENT OF TRIAL, RETURN. FOR IT IS ALWAYS SO, WHEN THE SPIRIT OF THE DEAD SURVIVES IN THE MEMORY OF THE LIVING.
Jedwabne – nasza wizja lokalna w miejscu niemieckiej zbrodni w listopadzie 2023
Upamiętnienia obrony Wizny 1939
Obrona Wizny – bitwa, która rozegrała się w dniach 7–10 września 1939 roku w rejonie Wizny, na północny wschód od Łomży. Bitwę tę określa się mianem Polskich Termopili.
Pomnik Bitwy Pod Wizną 1939 (stary Grób kpt. Władysława Raginisa) k. Góry Strękowej.
Zapaliliśmy tam znicz pamięci od Polskiej Fundacji Nauki, Kultury i Sztuki.
Nowy grób kpt. Władysława Raginisa i por. Stanisława Brykalskiego w ruinach schronu dowodzenia na wzgórzu 126. Znajduje się w odległości 500 m na wzgórzu drogą polną w kierunku miejscowości Góra Strękowa. Tutaj także zapaliliśmy znicz pamięci od Polskiej Fundacji Nauki, Kultury i Sztuki.
Anna Skoczylas i Janusz Panak
Jedwabne i Góra Strękowa 08.2025
